Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα

 

    Το 1968,οι Robert Rosenthal και Lenore Jacobson εξέδωσαν το πείραμά τους, που είναι γνωστό ως Oak School και παρουσίασαν το Φαινόμενο του Πυγμαλίωνα. Σε ένα Δημοτικό σχολείο μοίρασαν ένα τεστ νοημοσύνης. Στους δασκάλους του σχολείου παραπλανητικά είπαν πως μια ομάδα παιδιών είχε υψηλό δείκτη νοημοσύνης ενώ μια άλλη ομάδα παιδιών είχε χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Στην πραγματικότητα τα παιδιά κάθε ομάδας όμως είχαν επιλεγεί τυχαία, εφόσον διενεργήθηκε κλήρωση.

   Στο τέλος της χρονιάς τα παιδιά που θεωρούνταν πιο έξυπνα είχαν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα από τα παιδιά που θεωρούνταν λιγότερο έξυπνα. Οι δάσκαλοι επηρεάστηκαν και επηρέασαν, αφού πίστεψαν  πως κάποια παιδιά αποδίδουν καλύτερα και είναι καλύτεροι μαθητές και τα αντιμετώπισαν ανάλογα. Οι αποδόσεις των μαθητών επιβεβαίωσαν την προφητεία, αφού οι δάσκαλοι ασυνείδητα συμπεριφέρονταν διαφορετικά στις δύο ομάδες. Το συμπέρασμα των ερευνητών ήταν ότι η πίστη του καθηγητή στις ικανότητες του μαθητή παίζει καθοριστικό ρόλο στην επίδοση του τελευταίου αλλά και στη δημιουργία αυτών των ικανοτήτων. Από τότε, αρκετές έρευνες έχουν λάβει χώρα που να αφορούν την ύπαρξη του Φαινομένου του Πυγμαλίωνα στην τάξη και την επίδρασή του στη μάθηση.

   Το Φαινόμενο του Πυγμαλίωνα στην Ψυχοπαιδαγωγική είναι η θετική έκφραση της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Πρόκειται για τη διεργασία κατά την οποία οι προσδοκίες του εκπαιδευτικού για την επίδοση των μαθητών επηρεάζουν την αντίληψη και την κρίση του ίδιου και παράλληλα κατευθύνουν τη συμπεριφορά του, αλλά και τη συμπεριφορά των μαθητών του ως προέκταση της δικής του διαφοροποιημένης στάσης. Με άλλα λόγια, οι προσδοκίες του εκπαιδευτικού διαμορφώνουν τις σχέσεις αλληλεπίδρασης του ίδιου, με τους μαθητές του και επηρεάζουν την επίδοσή τους.

   Συνοψίζοντας, διαπιστώνουμε ότι οι ενέργειες του παρατηρητή όσο κι αν βασίζονται αρχικά σε λανθασμένες πεποιθήσεις για έναν συγκεκριμένο συμμετέχοντα-στόχο, μπορούν να χειραγωγήσουν την αλληλεπίδραση τους με τρόπους που να προκαλούν τη συμπεριφορά του συμμετέχοντος-στόχου και άρα να επιβεβαιώνουν τελικά, τις πεποιθήσεις του παρατηρητή του. Φυσικά, όπως συμβαίνει συχνά στο χώρο των επιστημών, τα παραπάνω ευρήματα έχουν θεωρηθεί από πολλούς μελετητές αμφιλεγόμενα και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με μια δόση σκεπτικισμού. Μπορεί όμως o αναγνώστης ν' αναγνωρίσει στο κοινωνικό και ατομικό μικρόκοσμό του, την έκταση του φαινομένου.

   Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε έτσι από τον Πυγμαλίωνα της ελληνικής μυθολογίας. Σύμφωνα με την Βιβλιοθήκη του Απολλοδώρου, ήταν βασιλιάς της Κύπρου και ερωτεύτηκε ένα γυναικείο άγαλμα τόσο πολύ που η θεά Αφροδίτη τελικά τον λυπήθηκε και έδωσε ζωή στο άγαλμα. Μόλις ο Πυγμαλίωνας είδε το άγαλμα να ζωντανεύει και να γίνεται πραγματική γυναίκα (Γαλάτεια), την παντρεύτηκε και από αυτούς γεννήθηκαν η Μεθάρμη και ο Πάφος, ο ιδρυτής της ομώνυμης πόλης της Κύπρου.